Αντιστρέφοντας το Φαινόμενο του Brain Drain στην Ελλάδα
Μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, το φαινόμενο του brain drain (διαρροή εγκεφάλων) έγινε ιδιαίτερα έντονο, απασχολώντας την ελληνική κοινή γνώμη.
Τι θα χρειαζόταν προκειμένου να αντιστραφεί το φαινόμενο, η διαρροή να γίνει ροή που κυλά προς όλες τις κατευθύνσεις, από την Ελλάδα στο εξωτερικό και πάλι πίσω στην Ελλάδα;
Ένας Έλληνας ασκούμενος στον Καναδά ολοκληρώνει τον σχεδιασμό ενός βίντεο animation για την προώθηση μιας πλατφόρμας εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, με πρωταγωνιστές την Αθηνά και τον Ποσειδώνα που ανταγωνίζονται για τον έλεγχο της νέας πόλης της Αθήνας. Στην άλλη άκρη του κόσμου, ένας ερευνητής από τον Καναδά βρίσκεται στην Ελλάδα για να συνεργαστεί με συναδέλφους του για την καταπολέμηση του καρκίνου μέσω ενός συνεργατικού διεθνούς ερευνητικού προγράμματος για τη μοριακή ογκολογία.
Για αιώνες, η ελληνική διασπορά διατήρησε δίκτυα συνεργασίας –επίσημα κι ανεπίσημα–αλλά και ανταλλαγής γνώσεων και τεχνογνωσίας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της έντονης και παρατεταμένης οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, το αφήγημα εξαιτίας του brain drain έχει αλλάξει.
Μια σειρά σημαντικών δωρεών από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) σκοπό έχει να αντιστρέψει τη διαρροή εγκεφάλων, και να τη μετατρέψει σε μια ροή που κυλά προς όλες τις κατευθύνσεις από την Ελλάδα στο εξωτερικό και πάλι πίσω στην Ελλάδα.
Το Greek Diaspora Fellowship Program του Institute of International Education δίνει την ευκαιρία σε επιστήμονες, από διαφορετικούς κλάδους, να ταξιδέψουν στην Ελλάδα και να συνεργαστούν με συναδέλφους τους σε πανεπιστήμια σε ολόκληρη τη χώρα. Μέσα από το πρόγραμμα Rebooting the Greek Language, ταλαντούχοι Έλληνες, που κάνουν την πρακτική άσκησή τους στον Καναδά, συμμετέχουν στη δημιουργία καινοτόμων εργαλείων εκμάθησης γλωσσών μέσω του Πανεπιστημίου Simon Fraser του Καναδά.
Σε αντίθεση με τη μυθική μάχη για την Αθήνα, η ροή και η ανταλλαγή γνώσεων δεν χρειάζεται να είναι παιχνίδι με νικητές και χαμένους. Όταν η γνώση ταξιδεύει, όλοι βγαίνουν κερδισμένοι.
(Spoiler alert: Η Αθηνά κερδίζει τον διαγωνισμό για την Αθήνα.)
Κάνουμε τα ελληνικά προσβάσιμα σε όλους: κάνουμε επανεκκίνηση στην ελληνική γλώσσα
Ο αριθμός των ανθρώπων που μιλά ελληνικά σε ολόκληρο τον κόσμο είναι αρκετά περιορισμένος. Για να διατηρηθεί η εκμάθηση και η γλώσσα ζωντανή, μια ομάδα επαγγελματιών πληροφορικής δοκιμάζει μια λύση που ξεκινά με το γνωστό στον κόσμο των IT ερώτημα: «δοκιμάσατε να κάνετε restart»;
«Οι εφαρμογές που αναπτύσσουμε προτείνουν έναν εντελώς νέο τρόπο εκμάθησης της γλώσσας, τόσο για τα παιδιά όσο και τους ενήλικες», λέει ο Γρηγόρης Τσολάκης, Διευθυντής και ασκούμενος στον τομέα του Motion Design στο πλαίσιο του προγράμματος Rebooting the Greek Language. «Κάνει την εκμάθηση των ελληνικών διασκεδαστική με έναν τρόπο που δεν θα μπορούσα να φανταστώ».
Το Rebooting the Greek Language συνδυάζει υπερσύγχρονα ψηφιακά εργαλεία και παιδαγωγικές μεθόδους σε μια νέα πλατφόρμα για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, με γνώμονα κυρίως όσους βρίσκονται εκτός Ελλάδας. Το πρόγραμμα, το οποίο υποστηρίζεται από το ΙΣΝ, έχει αναπτυχθεί μέσω του Stavros Niarchos Foundation (SNF) New Media Lab και του SNF Centre for Hellenic Studies στο Πανεπιστήμιο Simon Frasier University (SFU) στη Βρετανική Κολομβία του Καναδά.
Στις 9 Φεβρουαρίου 2020, Διεθνή Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας, οι εφαρμογές που αναφέρει ο Τσολάκης θα είναι διαθέσιμες μέσω app store. Οι εφαρμογές διαχωρίζονται ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών, αναλυτικότερα υπάρχει προσχολική εφαρμογή για παιδιά 4 ετών και πάνω, εφαρμογή Early Elementary για παιδιά 6 ετών και πάνω, και εφαρμογή για παιδιά μεγαλύτερα από 9 ετών. Αυτή την περίοδο ετοιμάζεται και μια νέα ειδική έκδοση για εφήβους και ενήλικες μαθητές.
Το αποτέλεσμα ωστόσο είναι εξίσου σημαντικό με την ίδια τη διαδικασία που οδήγησε στην ανάπτυξη των εργαλείων εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας. Προκύπτει από την ουσιαστική συνεργασία Ελλήνων επαγγελματιών που βρίσκονται στα πρώτα βήματα της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας με συναδέλφους τους από τον Καναδά και όχι μόνο. Έλληνες απόφοιτοι σχολών πληροφορικής που έχουν επιλεγεί για να πραγματοποιήσουν την έμμισθη πρακτική άσκησή τους στο πρόγραμμα Rebooting the Greek Language ταξιδεύουν στον Καναδά για να παρακολουθήσουν εξειδικευμένα μαθήματα, διάρκειας τριών εβδομάδων, στο SNF New Media Lab του SFU.
Μετά την ολοκλήρωση της περιόδου εκπαίδευσης, οι πρακτικές ασκήσεις που διαρκούν από τρεις μήνες έως έναν χρόνο ανάλογα με τις ανάγκες του εκάστοτε προγράμματος, ακολουθούν ένα μη συμβατικό μοντέλο, στο πλαίσιο του οποίου ορισμένοι από τους ασκούμενους επιστρέφουν στην Ελλάδα για να συνεχίσουν να εργάζονται εξ αποστάσεως. Αυτή την περίοδο, ασκούμενοι του προγράμματος εργάζονται στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Καστοριά και Κέρκυρα και συνεργάζονται με Έλληνες μουσικούς, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του δικτύου του προγράμματος με έδρα τον Καναδά.
«Η πρακτική μου άσκηση στον τομέα της εικονογράφησης, στο πλαίσιο του προγράμματος Rebooting the Greek Language, ήταν καταπληκτική», λέει η ασκούμενη Νικολέτα Κορωνιά. «Όχι μόνο απέκτησα πλούσια εμπειρία και γνώσεις, αλλά είχα επίσης την ευκαιρία να συμμετάσχω σε μια δημιουργική ομάδα που με βοήθησε να καλλιεργήσω τις επικοινωνιακές μου δεξιότητες και το ομαδικό μου πνεύμα».
Το πρόγραμμα Rebooting the Greek Language έχει ξεκινήσει πιλοτικά σε 15 σχολεία της Βόρειας Αμερικής και το επόμενο διάστημα θα εφαρμοστεί σε άλλα 15, με απώτερο σκοπό να προσεγγίσει εκατοντάδες σχολεία και χιλιάδες μαθητές.
«Χάρη σε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες», αναφέρει ο Γρηγόρης Τσολάκης, «η γλώσσα μας μπορεί να παραμείνει ζωντανή στη διασπορά».
Video Credits: Gregory Tsolakis - Director, Motion Designer, Smaro Sachpazidou - Motion Designer, Magda Candiliari - Storyboarder, Nikoleta Koronia - Designer
Greek Diaspora Fellowship Program: Ερευνώντας και διδάσκοντας την έννοια της συνεργασίας σε όλη την Ελλάδα
«Ήταν μια πραγματικά απίστευτη εμπειρία. Να επιστρέψω στην Ελλάδα μετά από όλα αυτά τα χρόνια και να βοηθήσω».
Με αυτό τον τρόπο περιγράφει ένας υπότροφος την εμπειρία από τη συμμετοχή του στο Greek Diaspora Fellowship Program (GDFP), το οποίο διοργανώνεται από το Institute of International Education (IIE) σε συνεργασία με το Ίδρυμα Fulbright στην Ελλάδα, με την υποστήριξη του ΙΣΝ.
Το GDFP ξεκίνησε το 2016, ως αποτέλεσμα συνεργασίας μιάμισης δεκαετίας μεταξύ του IIE και του ΙΣΝ, κατά το πρότυπο του επιτυχημένου μοντέλου African Diaspora Program του IIE. Μέσω του GDFP, επιστήμονες που εργάζονται στη Βόρεια Αμερική, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Νότια Αφρική, οι οποίοι έχουν ελληνική ή κυπριακή υπηκοότητα ή έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα ή την Κύπρο, έχουν την ευκαιρία να επιστρέψουν στην Ελλάδα για να πραγματοποιήσουν έρευνα, να συνεργαστούν με φοιτητές και να αναπτύξουν προγράμματα σπουδών σε ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Για παράδειγμα, ο καθηγητής Αντώνης Κορομηλάς του Πανεπιστημίου McGill στο Κεμπέκ θα φιλοξενηθεί από τον καθηγητή Γεώργιο Σίμο του εργαστηρίου βιοχημείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Οι δύο καθηγητές θα συνεργαστούν για την ανάπτυξη ενός συνεργατικού ερευνητικού προγράμματος και ενός προγράμματος σπουδών με αντικείμενο τη μοριακή ογκολογία, το οποίο θα διεξαχθεί από κοινού μεταξύ Ελλάδας και Καναδά.
Μέχρι σήμερα, το GDFP έχει καλύψει 87 υποτροφίες σε επιστήμονες που εργάζονται σε τομείς όπως η μηχανολογία, o αγροδιατροφικός τομέας και η λογοτεχνία. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΙΙΕ, το 88% των συμμετεχόντων ανέφερε ότι η επαφή και η συνεργασία με τους επισκέπτες υπότροφους ερευνητές βελτίωσε σημαντικά τη διεξαγωγή της έρευνάς τους. Από την άλλη πλευρά, το 93% των υποτρόφων ερευνητών ανέφερε ότι αποκόμισε σημαντικά οφέλη από την εμπειρία αυτή.
Σύμφωνα με κάποια πρώτα αποτελέσματα σχετικής έρευνας, οι συνεργασίες που αναπτύσσονται θα αποδειχθούν ανθεκτικές στον χρόνο: το 89% των υποτρόφων συνέχισε να συνεργάζεται με τους καθηγητές και φοιτητές των σχολών στους οποίους είχαν φιλοξενηθεί μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος. Ο αντίκτυπος του προγράμματος εξαπλώνεται και πέρα από τα στενά όρια των συνεργασιών του προγράμματος, πέρα από την εκάστοτε ομάδα των τριών φοιτητών που καθοδηγεί κάθε υπότροφος καθηγητής, αγγίζοντας άλλα τμήματα και συναδέλφους και σταδιακά ολόκληρες τις σχολές, ενώ δημιουργούνται νέες επίσημες συνεργασίες.
«Η υποτροφία του GDFP διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση των βάσεων της ερευνητικής μας ομάδας», σύμφωνα με τη Μαίρη Κοσμίδη, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), που αποτελεί μια από τις «οικοδέσποινες» του προγράμματος. «Αξιοποιώντας τη δυναμική της, η ομάδα των καθηγητών του ΑΠΘ ίδρυσε ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα, το Ινστιτούτο Υπολογιστικής και Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης (ICAN), προσκαλώντας άλλους συναδέλφους να γίνουν μέλη».
«Συνεχίζουμε τη συνεργασία μας μεταξύ του ΑΠΘ και του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ», λέει η Κοσμίδη «και ήμασταν τυχεροί που υποδέχτηκαν έναν απόφοιτο του GDFP για μια νέα επίσκεψη φέτος την άνοιξη».
Το GDFP συνεχίζει να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται, δίνοντας την ευκαιρία στους τελευταίους αποφοίτους του GDFP να λάβουν δεύτερη υποτροφία για να ενισχύσουν περαιτέρω την έρευνα και τις συνεργασίες τους.
Η νευρολόγος του Χάρβαρντ, Αλεξάνδρα Τουρούτογλου, η υπότροφος που φιλοξενήθηκε στο ΑΠΘ από την κυρία Κοσμίδη, περιγράφει τον αντίκτυπο του GDFP σαν μια χημική αντίδραση: «Η επιτυχία του GDFP δείχνει ότι προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο του brain drain, οι επιστήμονες της διασποράς δεν χρειάζεται απαραίτητα να επιστρέψουν στην Ελλάδα», και προσθέτει: «Αντιθέτως, μεγάλα οφέλη μπορούν να επιτευχθούν μέσα από συνεχιζόμενες συνεργασίες με ακαδημαϊκούς της ελληνικής διασποράς... Πρωτοβουλίες όπως το GDFP μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες για την ενίσχυση των ελληνικών πανεπιστημίων».
Πηγή: Dr. Alexandra Touroutoglou