Το ΙΣΝ Ενισχύει τη Δημοσιογραφία
Ωστόσο, όσον αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης αυτών των προκλήσεων, δεν υπάρχει ομοφωνία. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) επιδιώκει να ενισχύσει την ποιοτική δημοσιογραφία, στο πλαίσιο αντιμετώπισης αυτών των προκλήσεων, βασιζόμενο σε μία από τις βασικές αρχές της δημοσιογραφίας: τον εντοπισμό «έγκυρων και αξιόπιστων πηγών».
Μία σειρά από προγράμματα που υποστηρίζονται ή έχουν δημιουργηθεί με πρωτοβουλία του ΙΣΝ, επιδιώκουν να συνδέσουν επίδοξους ή επαγγελματίες δημοσιογράφους με αυθεντίες του χώρου της δημοσιογραφίας και να τους εξοπλίσουν με τα κατάλληλα εφόδια ώστε να εξελίξουν τη δουλειά τους. Στο πλαίσιο αυτών των πρωτοβουλιών, έχουν δημιουργηθεί συνεργασίες με ένα ευρύ φάσμα εταίρων, όπως το Πανεπιστήμιο Columbia, το CSIS (Center for Strategic and International Studies), το Bloomberg Media Initiative Africa και ορισμένους από τους πιο έγκριτους Έλληνες δημοσιογράφους. Τα προγράμματα που έχουν προκύψει είναι διεθνούς εμβέλειας, ωστόσο δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην Ελλάδα, όπου το Ίδρυμα, λόγω έδρας, είναι σε θέση να προκαλέσει μεγαλύτερο αντίκτυπο. Εξάλλου, σύμφωνα με μία μερίδα δημοσιογράφων, η ανάγκη για ενίσχυση της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα είναι επιτακτική.
«Η ισχυροποίηση της αξιόπιστης και τεκμηριωμένης δημοσιογραφίας είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Ελλάδα, όπου τα στοιχεία που προκύπτουν από έρευνες και οικονομικές στατιστικές διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στον δημόσιο διάλογο», δήλωσε ο Σωτήρης Σιδέρης, συν-ιδρυτής του AthensLive, ενός ανεξάρτητου ελληνικού ειδησεογραφικού πρακτορείου. «Ωστόσο επικρατεί μία ευρεία δυσπιστία απέναντι στα μέσα ενημέρωσης, τα οποία ως επί το πλείστον, θεωρούνται όργανα πολιτικών κομμάτων και ιδιωτικών συμφερόντων».
Μέσω τριετούς συνεργασίας με τη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Columbia, το ΙΣΝ υποστηρίζει ένα πρόγραμμα υποτροφιών που απευθύνεται σε Έλληνες δημοσιογράφους, για την παρακολούθηση προγραμμάτων επαγγελματικής ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Columbia. Κάθε χρόνο, προσφέρονται έξι υποτροφίες, για κάθε ένα από τα τρία προγράμματα του Columbia: το Εργαστήρι Παραγωγής Βίντεο, το Πρόγραμμα Ερευνητικής Δημοσιογραφίας και το Πρόγραμμα Κωδικοποίησης και Ανάλυσης Δεδομένων. Η διαδικασία υποβολής αιτήσεων για τα θερινά προγράμματα του 2019 θα διαρκέσει έως την 1η Μαρτίου.
Το Πρόγραμμα Κωδικοποίησης και Ανάλυσης Δεδομένων, το οποίο πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Columbia, εφοδιάζει τους δημοσιογράφους με τις απαραίτητες δεξιότητες πληροφορικής και γνώσης αξιοποίησης δεδομένων για να είναι σε θέση να παρουσιάσουν θέματα της επικαιρότητας μέσω της χρήσης δεδομένων. Το εν λόγω πρόγραμμα βοήθησε τον Σωτήρη Σιδέρη να δημιουργήσει περισσότερα ρεπορτάζ που βασίζονται σε αριθμητικά δεδομένα, στην Ελλάδα.
Όπως αναφέρει και ο ίδιος: «Η συμμετοχή στο Πρόγραμμα Κωδικοποίησης και Ανάλυσης Δεδομένων μού έδωσε τη δυνατότητα να αναπτύξω τις απαραίτητες δεξιότητες για τη διεξαγωγή έρευνας βάσει δεδομένων και για την ολοκληρωμένη παρουσίασή της στο κοινό. Μπόρεσα να αποκτήσω μία διεθνή αντίληψη των δημοσιογραφικών πρακτικών, να εντρυφήσω στα ΜΜΕ των Η.Π.Α., και να αξιοποιήσω στη συνέχεια αυτήν την πολύτιμη εμπειρία, με σκοπό την προώθηση των ηθικών προτύπων και της αξιοπιστίας της ελληνικής δημοσιογραφίας. Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικότερο όφελος που αποκόμισα από αυτό το πρόγραμμα ήταν η ενίσχυση της αυτοπεποίθησής μου ως δημοσιογράφος».
Παρόμοιες εντυπώσεις αποκόμισε και η Γιώτα Μπουγά από το Εργαστήρι Παραγωγής Βίντεο, στο οποίο συμμετείχε. Όπως αναφέρει η ίδια, ξαφνιάστηκε ευχάριστα με τον εαυτό της, από τα πρώτα κιόλας μαθήματα: «Παρά το γεγονός ότι γνώριζα λίγα πράγματα για τη χρήση εξειδικευμένου εξοπλισμού, αισθάνθηκα την απαραίτητη σιγουριά ώστε να τραβήξω βίντεο για τα δικά μου ρεπορτάζ». Η χρήση βίντεο προσέφερε «μία πρόσθετη διάσταση» στο έργο της. Την ενδιέφερε ιδιαίτερα το πρόγραμμα διότι «το διαδίκτυο είναι ένα εξαιρετικά οπτικό μέσο, και το κείμενο δεν είναι αρκετό από μόνο του για να διηγηθεί ιστορίες, χρειάζεται την περαιτέρω υποστήριξη της εικόνας».
Η αυτοπεποίθηση και οι δεξιότητες που αναπτύσσονται μέσω των προγραμμάτων του Πανεπιστημίου Columbia έχουν ιδιαίτερη σημασία. Παράλληλα, όμως, και τα εργαλεία αφήγησης που κατακτούνται μπορούν να οδηγήσουν σε νέους, αναπάντεχους δρόμους. Ένα project από τον Νίκο Πιτσιλαδή, ο οποίος συμμετείχε στο Πρόγραμμα Κωδικοποίησης και Ανάλυσης Δεδομένων, προέκυψε από το ενδιαφέρον που του κίνησαν οι τάσεις των τιμών των Lego.
Η συνεργασία με το πανεπιστήμιο Columbia επικεντρώνεται στη διασύνδεση των Ελλήνων δημοσιογράφων με αναγνωρισμένους επαγγελματίες στον χώρο της δημοσιογραφίας και των τεχνολογιών αφήγησης. Μία ακόμα πρωτοβουλία του ΙΣΝ έρχεται να προστεθεί στο σύνολο των προγραμμάτων, και αφορά τη σημασία του εντοπισμού αξιόπιστων πηγών, από τις οποίες αντλούν πληροφορίες οι δημοσιογράφοι για τα ρεπορτάζ τους. Το Πρόγραμμα Πρακτικής Άσκησης του CSIS (Center for Strategic and International Studies) προσκαλεί ανερχόμενους δημοσιογράφους στην Ουάσιγκτον, για μία εντατική εβδομάδα εργαστηρίων, η οποία κορυφώνεται με την παραγωγή ενός μεγάλου project που περιλαμβάνει στοιχεία βίντεο, ήχου και γραφικής αναπαράστασης δεδομένων (infographics).
Η πρωτοβουλία προέκυψε σε συνεργασία με το Dracopoulos iDeas Lab του CSIS, το οποίο δημιουργήθηκε το 2011, με την προσωπική υποστήριξη του Προέδρου του ΙΣΝ, Ανδρέα Δρακόπουλου. Το iDeas Lab δημιουργεί στοιχεία χωρίς κείμενο (non-text elements), προκειμένου να επικοινωνήσει πολύπλοκα πολιτικά ζητήματα με τρόπο ευρέως κατανοητό και προσβάσιμο. Αποτελέσματα του προγράμματος έχουν γίνει πρωτοσέλιδο στη New York Times, έχουν αξιοποιηθεί ως στοιχεία σε ακροάσεις της Γερουσίας των ΗΠΑ, και έχουν κερδίσει βραβεία, συμπεριλαμβανομένου ενός βραβείου με αφορμή έναν χάρτη παγκόσμιων τρομοκρατικών συμβάντων, ο οποίος έχει πάνω από 4,5 εκατομμύρια επισκέψεις από την ημερομηνία δημοσίευσής του.
Πρόσφατα, συμμετείχε στο πρόγραμμα μία ομάδα φοιτητών –προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί φοιτητές και υποψήφιοι διδάκτορες– από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους, συμμετείχαν και ομάδες από τη Σχολή Newhouse Δημόσιας Επικοινωνίας του Syracuse University, το Tulane University, και το Texas Christian University, αντλώντας σημαντικά οφέλη από τη διεθνή οπτική του CSIS.
Η διεθνής ματιά του CSIS έχει αδιαμφισβήτητη σημασία για τη δημοσιογραφία συνολικά. Ωστόσο, η αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ελληνική δημοσιογραφία απαιτεί μία διαφορετική προσέγγιση, γνώση των πραγμάτων και τεχνικές αφηγήσεις που είναι πιο κοντά στην ελληνική πραγματικότητα. Επιπλέον, απαιτεί τη συμμετοχή επαγγελματιών με μεγάλη εμπειρία στον δημοσιογραφικό κλάδο στην Ελλάδα. Με αυτό το σκεπτικό, δημιουργήθηκε ένας νέος μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ο iMEdD, ο οποίος υποστηρίζεται από το ΙΣΝ και καθοδηγείται από μία ιδρυτική ομάδα αναγνωρισμένων Ελλήνων επαγγελματιών, τους δημοσιογράφους Άννα-Κύνθια Μπουσδούκου και Στρατή Τριλίκη, καθώς και την Άννα Ζηλάκου, η οποία διαθέτει πολυετή προϋπηρεσία στον χώρο της επικοινωνίας και την υποστήριξη επιχειρηματικότητας. Ο οργανισμός έχει την έδρα του στην Αθήνα, και προσβλέπει στην προώθηση της καινοτομίας, της ανεξαρτησίας και της αριστείας στη δημοσιογραφία, προσφέροντας ένα πρόγραμμα ανταλλαγής και μεταφοράς τεχνογνωσίας, βέλτιστων πρακτικών και εμπειρίας από εγνωσμένου κύρους επαγγελματίες του κλάδου από την Ελλάδα και το εξωτερικό και λειτουργώντας, παράλληλα, ως incubator.
«Στόχος του iMΕdD είναι να δημιουργήσει μία ισχυρή κοινότητα ανεξάρτητων επαγγελματιών δημοσιογραφίας», δήλωσε η ομάδα του iMEdD. «Ελπίζουμε να βοηθήσουμε στην αλλαγή της υφιστάμενης νοοτροπίας, να παρουσιάσουμε νέα εργαλεία για την άσκηση της δημοσιογραφίας, καθώς και νέα μοντέλα βιωσιμότητας για τα ΜΜΕ, εστιάζοντας πάντα στη διαφάνεια, την αξιοκρατία και στις θεμελιώδεις και διαχρονικές αξίες της δημοσιογραφίας».
«Αυτή είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται στην Ελλάδα ένας οργανισμός που υποστηρίζει τη διαφάνεια και την ανεξαρτησία στη δημοσιογραφία» δήλωσαν. «Υπάρχει πολύ ταλέντο και γίνονται ενδιαφέρουσες προσπάθειες στον κλάδο, και η συγκεκριμένη χρονική συγκυρία είναι η πλέον κατάλληλη τόσο για την υποστήριξη προσπαθειών από τον οργανισμό iMEdD όσο για τη δημιουργία των βάσεων για μία νέα εποχή στη δημοσιογραφία».
Η σημασία της «τοπικής» γνώσης δεν αφορά μόνο γεωγραφικές περιοχές, αλλά και τους εκάστοτε τομείς της δημοσιογραφίας. Το ΙΣΝ σκοπεύει να συνεργαστεί με το Bloomberg και το Strathmore Business School για την υποστήριξη του Προγράμματος Εκπαίδευσης σε Ρεπορτάζ Οικονομικών Θεμάτων του Bloomberg Media Initiative Africa. Στη δεύτερη φάση του Προγράμματος, το Bloomberg θα προσφέρει τεχνογνωσία πάνω σε θέματα οικονομικού ρεπορτάζ σε δημοσιογράφους και αναλυτές στη Γκάνα, στη Ζάμπια, στην Ακτή Ελεφαντοστού, στη Σενεγάλη και ενδεχομένως στην Τανζανία.
Η επίτευξη ενός υγιούς οικοσυστήματος μέσων μαζικής ενημέρωσης και δημοσιογράφων αποτελεί ένα σημαντικό δημόσιο αγαθό. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το κοινωνικό επιδιωκόμενο αποτέλεσμα των εν λόγω πρωτοβουλιών αποτελούν κατεξοχήν ζητούμενα φιλανθρωπικών οργανισμών, όπως το ΙΣΝ. Η υποστήριξη προγραμμάτων που μπορούν να επιφέρουν θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία απαιτεί βαθιά κατανόηση των κοινωνικών ζητημάτων, εντοπισμό των εμπλεκόμενων μερών και την προσέγγιση αφηρημένων εννοιών με έναν πιο «προσγειωμένο» τρόπο. Η καλή δημοσιογραφία μπορεί να βοηθήσει σε αυτό.
Η Αθηνά Καστρινάκη, η οποία συμμετείχε στο Εργαστήρι Παραγωγής Βίντεο, προβλέπει ότι τα θετικά αποτελέσματα αυτών των δημοσιογραφικών προσπαθειών θα αρχίσουν σταδιακά να γίνονται αισθητά. «Αισθάνομαι ότι, με τους συναδέλφους μου, μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά, μέσα από μικρά βήματα κάθε φορά: να μεταφέρουμε ό,τι μάθαμε – τις τεχνικές, αλλά και τους τρόπους εργασίας και συνεργασίας– στους συναδέλφους μας στην Ελλάδα. Σαν πρεσβευτές της ελπίδας. Η Ελλάδα και οι Έλληνες το χρειάζονται».